Skolyoz omurga eğriliği olarak adlandırılan ortopedik problemdir. Omurganın sağa veya sola eğrilmesi şeklinde tanımlanan skolyoz başta hareketlerin kısıtlanması olmak üzere çeşitli şikayetlere yol açabilmekte; eğrilik seviyesi yüksek olan hastaların ise günlük yaşamında birçok sıkıntılar oluşabilmektedir. 

Yetişkinlerde de görülmekle birlikte özellikle çocuklarda ve ergenlerde yaygın rastlanan skolyoz hastalığı erken tanı ile cerrahi müdahaleye gerek kalmadan ve hastanın yaşam konforu olumsuz etkilenmeden tedavi edilebilmektedir. 

Skolyoz tedavisinde fizyoterapi yöntemleri önemli rol oynar. Fizik tedavi ve rehabilitasyon hekimi tarafından planlanan özel egzersiz programları skolyozun ilerleyişinin durdurulması ve kişinin duruşunun düzeltilmesine yardımcı olmaktadır.

skolyoz

Skolyoz nedir?

Omurganın bir yana doğru eğrilmesi skolyoz olarak tanımlanmaktadır. Vücudun bel ve göğüs bölgesinde ortaya çıkan ve şiddetli eğrilik durumunda şekil bozukluğuna yol açan skolyoz ortopedik bir rahatsızlıktır. Bazı durumlarda kamburluk (kifoz) ile birlikte de gelişebilen skolyoz doğumsal veya sonradan ortaya çıkabilir. 

Skolyoz her yaştan kişide görülebilir. Ancak bu rahatsızlığın en çok etkilediği yaş grubu çocukluk ve ergenlik dönemi olarak bilinmektedir. Kız çocuklarda erkeklere göre daha yaygın görülen skolyoz çoğu hastada özel tedavi gerektirmeyen derecelerdedir. Skolyoz tanısı alan hastaların yaklaşık %10’unda ise tedavi gerekmektedir. 

Skolyozda tedaviyi belirleyen ana kriter eğrilik derecesidir. Cobb açısı adı verilen ölçümle; omurganın en üst noktası ile en alt noktası arasındaki maksimum eğrilik hesaplanır.

  • 10 ila 25 derecelik eğrilik hafif skolyoz olarak değerlendirilir. Düzenli takip, egzersiz ve fizyoterapi yöntemleri ile hafif skolyoz kontrol altında tutulabilir. 
  • 25 ila 40 derece arasındaki eğrilik orta skolyoz olarak sınıflandırılır. Bu hastalar egzersiz ve fizik tedavi programlarına ek olarak özel korse kullanır.
  • 40 ila 50 derece şiddetli skolyoz olarak tanımlanır. Bu gruptaki hastalarda ciddi eğrilik söz konusudur. Fizik tedavi, korse tedavisi gibi yöntemlerle başarılı sonuç alınamadığında skolyoz ameliyatı yapılması gerekebilir.
  • 50 derecenin üzerindeki eğrilikler çok şiddetli skolyoz olarak değerlendirilir. Nadir görülen bu durum hastanın yaşam kalitesini bozar ve ağır şikayetlere yol açar. Skolyoz ameliyatı ile tedavi sağlanır. 

Skolyoz neden olur?

Skolyozun birden çok nedeni olabileceği gibi bazı durumlarda herhangi bir nedene bağlı olmadan da kişide omurga eğriliği oluşabilmektedir. Skolyoz doğumsal olabileceği gibi sonradan da gelişebilir. Genetik faktörler, sinir-kas (nöromusküler) hastalıkları yüzünden veya dejeneratif nedenlere bağlı oluşabilir. Vitamin eksiklikleri, omurga yaralanmaları, şeker hastalığı (diyabet), osteoporoz (kemik erimesi), tümörler ve bazı enfeksiyonlar da skolyoza neden olabilmektedir.

Skolyozun nedenlerine göre türleri ise şöyle sıralanmaktadır:

  • İdiopatik skolyoz: En sık görülen skolyoz türü olan idiopatik skolyozun nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Ancak genetik unsurların etkili olabileceği düşünülmektedir. İdiopatik skolyoz yaş gruplarına göre sınıflandırılır. Ergenlik çağında görülen tipi adolesan skolyozu olarak adlandırılır.  Doğumu takiben 3 yaşa kadar gelişen tipi infantil idiyopatik skolyoz; 4-9 yaş arası çocuklarda rastlanan tipi ise juvenil idiyopatik skolyoz olarak adlandırılır. 
  • Doğuştan skolyoz: Konjenital skolyoz olarak da adlandırılan bu tip skolyozda anne karnındaki bebeğin omurgası anormal şekilde gelişir. Bu tip skolyozda yapısal nedenler, genetik faktörler, vitamin eksikliği, çeşitli ilaçlar, alkol tüketimi gibi unsurlar etkili olabilmektedir.
  • Fonksiyonel Skolyoz: Omurga ile ilgili olmayan bir nedenle ortaya çıkan eğrilik fonksiyonel skolyoz olarak tanımlanır. Bir bacağın diğerinden uzun olması, enfeksiyon gibi fonksiyonel sorunlara bağlı olarak ortaya çıkar.
  • Travmatik Skolyoz: Omurga yaralanmaları ve omurga bölgesine alınan darbeler, kırıklar nedeniyle ortaya çıkan deformasyon eğriliğe yol açar.
  • Nöromusküler Skolyoz: Sinir ve kas hastalıklarına bağlı ortaya çıkan omurga eğrilikleri nöromusküler skolyoz olarak adlandırılmaktadır. Serebral palsi, spinal kas atrofisi gibi beyin ve omurilik kaynaklı hastalıklarda skolyoz görülebilmektedir. 
  • Dejeneratif Skolyoz: Yetişkin Skolyozu olarak da adlandırılan bu tip skolyoz yaşlanmaya bağlı olarak omurgada ortaya çıkan dejeneratif problemlerle (disk aşınması, eklem kireçlenmesi vb.) ilişkilidir. Boyun bölgesinde, bel veya sırtta görülebilmektedir. 

Skolyoz belirtileri nelerdir?

Başlangıç aşamasında belirti vermeyebilen skolyoz genellikle ileri dönemde farklı şikayetlerle kendini gösterebilmektedir. 

Skolyozun derecesine ve tipine göre değişen belirtileri şöyle sıralanabilir:

  • Omurga eğriliği (sağa veya sol yana doğru eğiklik)
  • Omurgada fark edilir oranda kavis oluşması
  • Omuzda ve kalça bölgesinde asimetrik görünüm
  • Omuz ile sırt ve bel bölgesini tutan ağrı şikayetleri
  • Duruş bozukluğu
  • Yürüme problemleri
  • Nefes darlığı
  • Yorgunluk hissi
  • Giysilerin hastanın vücuduna düzgün oturmaması

Skolyoz tanısı nasıl konur?

Ortopedi hekimi hastanın sağlık öyküsünü dinledikten ve fizik muayene gerçekleştirdikten sonra kesin tanıyı görüntüleme yöntemleri ile koyar. Genellikle ayakta röntgen ile omurga grafisi çekilerek tanı koyulabilir. Bazı durumlarda manyetik rezonans (MR) ve bilgisayarlı tomografi (BT) yöntemlerinden faydalanılabilir. Vücut topografik analiz de tanıda kullanılan yöntemlerden bir diğeridir. 

Skolyoz nasıl tedavi edilir?

Skolyoz tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Skolyoz tedavisi eğriliğin derecesi ve hastanın şikayetlerine göre planlanır. Hafif eğriliklerde çoğa zaman şikayet görülmediği için düzenli kontrol yeterli olmaktadır. Orta ve şiddetli eğriliklerde ameliyatsız tedavilerle şikayetlerin hafifletilmesi ve eğriliğin ilerleyişinin durdurulması mümkün olabilir.

Ameliyatsız tedavi yöntemleri şöyledir: 

  • Özel korse tedavisi (Özellikle büyümenin devam ettiği çocukluk ve ergenlik çağındaki  bireylerde eğrilik korse kullanımı ile durdurulabilmektedir.)
  • Fizik tedavi ve rehabilitasyon programları
  • Schroth metodu 

Ameliyatsız tedavilerin sonuç vermediği, 45 derecenin üzerindeki eğriliklerde skolyoz ameliyatı ile tedavi sağlanabilmektedir. Eğrilik derecesi çok yüksek olan vakalarda cerrahi tedavi sağlanmadığı takdirde hastanın göğüs kafesi daralarak nefes güçlüğü çekebilir.

Skolyoz cerrahisi kapsamında eğrilik düzeltilerek hastanın yaşam konforu geri kazandırılır. Cerrahi yöntemler arasında yer alan spinal füzyon ile hastanın vücudunun bir bölgesinden kemik alınarak ve ayrıca metal çubuklar ve vidalar kullanılarak eğrilik düzeltilebilmektedir. 

Skolyoz egzersizleri nelerdir?

Düzenli egzersiz genel olarak omurga sağlığı için önemlidir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon hekimleri tarafından hastaya özel uygulanan skolyoz egzersizleri, rahatsızlığa bağlı omuz, bel ağrısı ve sırt ağrısı gibi şikayetlerin giderilmesi, duruş bozukluğunun iyileştirilmesi ve eğriliğin durdurulması bakımından son derece etkilidir. 

Her hastanın skolyoz tipi ve derecesine uygun olarak planlanan özel egzersiz programları genellikle derin nefes alma, izometrik egzersizler ve postüral kontrol üzerine odaklanır. Cihaz destekli egzersiz programları da skolyoz tedavisinde kullanılabilmektedir. Kasların güçlendirilerek omurganın desteklenmesi ve duruşun düzeltilmesi için manuel terapi, elektriksel stimülasyon, sıcak ve soğuk terapi, postüral eğitim de uygulanabilir.

Schroth metodu da omurga eğriliği tedavisinde yaygın kullanılan etkili bir yöntemdir. Kişiye doğru postürü yani duruşu kazandırmayı ve omurganın stabilizasyonunu sağlamayı hedefleyen bu yöntemde omurga üç boyutlu olarak ele alınır. Metot özel egzersizleri ve nefes alma tekniklerini kapsar.