OMURİLİK FELCİ (SPİNAL KORD YARALANMALARI) VE TEDAVİSİ
Omurilik (spinal kord), beyin kökünden kuyruksokumuna kadar uzanan, beyin ile organlar arasındaki iletişimi sağlayan ve vücutta istemsiz davranışları ve refleksleri kontrol eden merkezi sinir sistemine verilen addır. Omurilik her ne kadar korunaklı bir yapıya sahip olsa da genel olarak trafik kazaları, spor kazaları veya düşme gibi sebeplerden dolayı aşırı derecede darbe alırsa hasar görür ve felç meydana gelir. Kısacası omurilik felcinin yaşanmasına sebep olan ana etken omuriliğin şiddetli bir şekilde darbe görmesidir.
Omurilik felcinde diğer adıyla spinal kord yaralanmalarında vücudun tamamının işlevini kaybetmesi söz konusu değildir. Omurilik felci kısmi olarak kol, bacak, omuz vb. gibi darbenin etkilediği noktalarda ortaya çıkar.
Omurilik felci tedavisinde ilk aşama omurilikte meydana gelen hasarların giderilmesidir. Tedavinin ardından felç durumu, yaş, kilo gibi etkenler göz önünde bulundurularak fizik tedavi uzmanları özel bir tedavi programı hazırlar. Hazırlanan fizik tedavi programının başarıya ulaşması ve hastanın iyileşmesi, hastanın çabası, psikolojik durumu ve hasta yakınlarının ilgisi ile doğrudan ilintilidir.
Omurilik Zedelenme Düzeyleri Nelerdir?
- Tetrapleji: Boyundan kaynaklı omurilik zedelenmelerin de görülen en büyük belirti kol ve bacakların işlevini durdurması ve hissizleşmesidir. Nefes alma, öksürme gibi eylemler gerçekleştirilemez. Yüz, boyun, el, kolunu hissedebilse bile bacaklarını ve gövdesini hareket ettiremez.
- Parapleji: Bu felç türünde boyundan aşağısının zedelenmesi sebebiyle bacaklar hareket ettirilemez. Parapleji iki kategoride incelenir. Bunlardan ilki “Yüksek Parapleji”dir. Bu kategoriye giren paraplejik felçte kişinin sırtının üst kısmında meydana gelen zedelenme yüzünden gövdede kısmi ama bacaklarda tamamen bir hareketsizlik ve hissizlik söz konusudur. Belden aşağı ve bacaklar, karın da dâhil olmak üzere hasta kesin bir hissizlik yaşar. Diğer kategori ise “Düşük Parapleji”dir. Düşük Parapleji de sırtın alt kısmında meydana gelen omurilik zedelenmesinden kaynaklanan komplikasyonlar görülür. Bacaklar tamamen ya da kısmen hareket kabiliyetini yitirir.
Omurilik Zedelenmesinin Dereceleri Nelerdir?
Omurilik zedelenmesine bağlı felç olan hastalar derecelerine göre 6 kategoride incelenmektedir. Oturma, kalkma, hareketlerin durumuna göre derecelendirilir. Derecelerde iyi ya da kötü yönde seyretmesi kişinin aile, çevre ve psikolojik durumu ile kendi çabasına bağlıdır.
Omurilik felcinin tedavisinde ve olumlu seyrinde en önemli konu kişinin mevcut durumunu benimseyerek omurilik felciyle yaşamayı öğrenmesidir. Tedavi kişinin kendisiyle başlar. Ardından ailesi ve çevresi tarafından motive edilmesi, sağlık görevlilerinin hem psikolojik hem fizyolojik desteği ve ilgisi tedavi sürecinde büyük fayda sağlar.
Omurilik felcinin fizik tedavisinde, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzman hekiminin hazırladığı program çerçevesinde fizyoterapist eşliğinde birebir yapılan egzersizler çok önemlidir. Bunun yanı sıra kas güçlendirmek için elektroterapi uygulamaları, hastanın ihtiyacına göre sıcak veya soğuk uygulamaları, masaj gibi yöntemler kullanılır. Gerektiğinde çeşitli atel ve cihaz uygulamaları da düzenlenebilir.