Ayak bileği kırıkları acil servislerde en sık karşılaşılan kırık vakalarının başında gelmektedir. Ayak bileğinde yer alan kemiklerde bir veya çoklu kırılmalarla ortaya çıkan bu durum çoğunlukta düşme, kazalar, travmalar, spor yaralanmaları sonucunda meydana gelir.
Ağrı ve ayak bileğinde şişlik ile kendini gösteren ayak bileği kırığı kırığın yerine, şiddetine ve tipine göre ameliyatsız veya ameliyatlı yöntemlerle tedavi edilebilmektedir. Gerek ameliyatsız tedavide gerekse cerrahi sonrası iyileşme sürecinde fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri önemli rol oynamaktadır.
Ayak bileği kırıkları nedir?
Ayak bileği, Tibia (kaval kemiği), fibula (baldır kemiği) ve talus (ayak bileği kemiği) kemiklerinden ve bu kemikler arasında bulunan eklemden oluşur. Kemikler, ayak bileği eklemindeki üç tendon tarafından birbirine bağlıdır. Ayak bileğindeki bu üç kemikte meydana gelen hasar ve kırılmalar ayak bileği kırıkları olarak tanımlanır.
Ayak bileği kırıkları türleri şu şekildedir:
- Fibulanın lateral yani yan malleol olarak bilinen çıkıntısının kırılması.
- Tibianın medial yani iç malleol olarak bilinen çıkıntısının kırılması.
- Tibianın posterior yani arka malleol olarak bilinen çıkıntısının kırılması.
- Hem kaval kemiği hem de fibula kemiklerinin kırılması.
- Tibia kaval kemiği fibula ve talus kemiklerinin üçünün de kırılması.
Ayak bileği kırıkları neden olur?
Ayak bileğinin kırılmasına yol açan birçok neden mevcuttur. Bu nedenler şöyle sıralanabilir:
- İleri yaş
- Kemik erimesi (osteoporoz) varlığı
- Kazalar ve trafik kazası
- Düşme
- Darbe ve travma
- Burkulma
- Spor yaralanmaları
Ayak bileği kırıkları belirtileri nelerdir?
Ayak bileği kırıkları diğer tüm kırıklarda olduğu gibi şiddetli ağrı, hareket kısıtlılığı ve şişme gibi belirtilerle kendini göstermektedir.
Ayak kırığına işaret eden belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Olay anında ayaktan ses gelmesi, kopma hissi
- Ayak bileği bölgesinde şişme ve morarma
- Kırılma sonrası kademeli olarak artan ağrı şikayeti
- Bilekte dokunma ile şiddeti artan hassasiyet
- Ayağı basmakta zorlanma, ayağı hareket ettirmede güçlük
- Ayak bileğinde gözle görülür şekil bozukluğu
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı
Ayak bileği kırıkları acil tıbbi müdahale gerektirir; bu nedenle belirtiler görüldüğünde zaman kaybetmeden bir sağlık merkezine başvurulmalıdır.
Ayak bileği kırıkları nasıl tedavi edilir?
Ayak bileği kırığı şüphesi ile acil servise başvuran hastalarda fizik muayene dışında röntgen çekilir. Daha ileri inceleme gerektiğinde bilgisayarlı tomografi (BT); kıkırdak ve bağ yapılara bakılması için de manyetik rezonans görüntülemeden (MR) yararlanılabilir.
Kırıkla birlikte damar ve sinir fonksiyonları da değerlendirilir. Kırık tanısı konulduktan sonra tedavi kırığın türü, konumu ve şiddetine göre planlanır.
Ayak bileği kırıkları immobilizasyon, ilaç tedavisi, cerrahi tedavi ve fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri ile iyileştirilebilmektedir.
Kırıkların yerine oturtulması veya sabitlenmesi gerektiğinde, kayma riski varsa ameliyat gerekmektedir. Bunun dışında kalan kırıklarda, ayak bileğinin hareket etmesini önlemek ve kemiklerin doğru pozisyonda iyileşmesini sağlamak için atel veya alçı ya da sargı gibi immobilizasyon yöntemleri kullanılır. Ayrıca ağrı ve iltihabı gidermek için ilaç tedavisi uygulanabilir. Doktor tarafından kemik sağlığını desteklemek için kalsiyum ve D vitamini gibi takviyeler de önerilebilir.
Birkaç haftalık istirahat sonrasında ayak bileğine kontrollü şekilde yük verilmeye başlanabilir.
Tüm kırık tedavilerinde olduğu gibi ayak bileği kırıklarının tedavisinde de Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon süreci, iyileşmenin düzgün bir şekilde gerçekleşmesi ve hastanın eski haline dönebilmesi açısından önemlidir. İyileşme sürecinde fizik tedavi egzersizleri hastaya kas gücünü ve esnekliğini geri kazanmayı, hareket aralığını artırmayı, dengeyi sağlamayı ve eklem etrafındaki stabiliteyi artırmayı amaçlar.
Düzenli uygulanan fizik tedavi yöntemleri hastaların günlük aktivitelere geri dönmesine yardımcı olmaktadır.