Menisküs yaralanmaları yaygın rastlanan ortopedik problemlerden biridir. Dizdeki eklem çeşitli nedenlerle hasar gördüğünde ortaya çıkan menisküs yırtığı özellikle aktif hayat süren gençlerde ve sporcularda görülmektedir. Ayrıca yaşa bağlı dejeneratif menisküs yırtıkları da oluşabilmektedir. Diz eklemlerine aşırı yük binmesi, ani hareket yapma, travmalar menisküs yaralanmalarının nedenleri arasındadır.
Dizde ağrı ile birlikte şişme, kilitlenme gibi belirtilerle kendini gösteren menisküs yaralanmaları semptomların şiddeti, yırtığın durumu ve konumu göz önünde bulundurularak hastaya göre farklı yöntemlerle tedavi edilebilmektedir. Konservatif tedaviler arasında fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları büyük önem taşır. Fizik tedavi yöntemleri sadece ameliyat gerekmeyen durumlarda uygulanmaz; menisküs ameliyatı olmuş hastaların da iyileşme sürecinde kritik rol oynar.
Menisküs yaralanmaları nedir?
Diz ekleminde bulunan menisküsler sert ve elastik yapılı dokulardır. Kemik ve diğer kıkırdak yapılarla birlikte dizi güçlendirme görevini üstlenen menisküs dokuları iç ve dış olmak üzere her iki dizde ikişer adettir. Kıkırdaklar arasında C şeklinde veya ay şeklindeki menisküs dokuları sürtünme ve aşınmayı engeller, diz eklemini yüksek basınca karşı korur, hareketlerin düzgün yapılabilmesi için stabilite sağlar.
Menisküs yırtığı veya menisküs yaralanması dizdeki menisküs dokularının zarar görmesi durumudur.
Menisküse normalde taşıyabileceğinin üzerinde yük binmesi; ağır fiziksel aktivite yapılması, aniden ayağa kalkma, hızla eğilme, uzun süreli çömelme, ani şekilde dönme gibi hareketler bu dokularda yırtılmalara neden olur.
Menisküs yırtıkları en çok koşma sırasında aniden yön değiştirildiğinde veya squat yaparken meydana gelmektedir.
Spor yaralanmaları arasında menisküste yırtık yaygın olarak görülmektedir. Futbol ve basketbol oynayanlarda ve özellikle de önceden ön çapraz bağ yırtığı olan sporcularda menisküs yaralanmasına sık rastlanmaktadır. Sporcularda çoğu zaman menisküs yaralanmaları ön çapraz bağ yaralanması ile birlikte ortaya çıkabilir.
Öte yandan yaş, cinsiyet ve bazı meslekler de menisküs yaralanması riskini artırabilir. 60 yaş üstü kişilerde dejeneratif menisküs yırtıkları oluşabilir. Erkeklerde, çömelme ve diz kırma gibi hareketleri içeren işlerde çalışan kişilerde, çok fazla merdiven inip çıkanlarda menisküs yırtığı gelişebilmektedir.
Menisküs yaralanmaları belirtileri nelerdir?
Menisküs yırtılması yaşayan kişiler genellikle bölgede patlama hissi yaşayabilirler. Sporcuların menisküs yırtılmasının hemen sonrasında maça devam edebildikleri de görülmektedir.
Belirtiler yaralanma sonrası hemen ortaya çıkabileceği gibi bazen birkaç saat veya birkaç gün sonra da görülebilir.
Menisküs yaralanmaları diz eklemi bölgesinde sıklıkla şu belirtilerle kendini gösterir:
- Ağrı
- Hareket kısıtlılığı
- Şişlik
- Morarma
- Dizde kilitlenme
- Dizden ses gelmesi ve yırtılmanın hissedilmesi
Menisküs yaralanmaları nasıl tedavi edilir?
Menisküs yaralanması tanısı için öncelikle hekim tarafından fizik muayene gerçekleştirilir. Bu kapsamda yaygın olarak uygulanan dizin bükülmesi, düzeltilip döndürülmesini içeren McMurray testi uygulanabilir. Kesin tanı için radyolojik görüntüleme yöntemlerinden de faydalanılır. Röntgen ile kemik yapısı değerlendirilirken; Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ile eklem ve yumuşak dokular incelenerek menisküs yırtığı tespit edilir.
Menisküs yırtıkları genellikle acil cerrahi müdahale gerektirmemektedir. Dizde şişlik ve kilitlenme olmadığı takdirde çoğu zaman hekim ameliyatsız tedavi yöntemlerini önerebilmektedir.
Menisküs yaralanması tedavileri şu şekildedir:
- Dinlenme: İstirahat menisküs yaralanmalarının tedavisinde önemli yer kaplar. İyileşme döneminde diz dinlendirilmeli, bacağa ağırlık bindirilmemelidir. Hekim tarafından koltuk değneği kullanımı da önerilebilir.
- Buz uygulaması: Soğuk buz paketlerinin günde birkaç kez 15-20 dakika süreyle bölgeye uygulanması etkili bir tedavi yöntemidir. Ancak buz doğrudan cilde uygulanmamalıdır.
- Sıkıştırma: Elastik bandaj ile dizdeki şişme ve kan kaybı engellenebilmektedir.
- Yüksekte tutma: Şişliğin azaltılması için dinlenme sırasında bacak kalp seviyesinden yükseğe kaldırılmalıdır.
- İlaç tedavisi: Antienflamatuar ilaçlarla ağrı şikayetinin giderilmesi ve şişliğin hafifletilmesi sağlanır.
- Fizik Tedavi: Fizik tedavi ve rehabilitasyon hekimi tarafından planlanan özel egzersizler ve diğer fizik tedavi programları diz kaslarının güçlendirilmesi ve esnekliğinin desteklenmesini sağlar. Dizdeki stresi azaltır. Dizin yeniden stabil hale getirilmesine yardımcı olur.
Fizik tedavi programları gerek ameliyatsız tedavi için uygun hastaların iyileşme sürecinde, gerekse ameliyat sonrası iyileşme sürecinin hızlandırılmasında etkilidir.
- Cerrahi tedavi: Ameliyatsız yöntemlerden fayda görmeyen hastalarda cerrahi tedavi gerekmektedir. Genellikle artroskopik (kapalı) cerrahi uygulanır. Diz artroskopisi kapsamında küçük bir kesiden kamera ile giriş yapılarak dizin içi görüntülenir. Ardından yırtık cerrahi aletler yardımıyla onarılır.
Menisküs yaralanmaları nasıl önlenir?
Menisküste yırtık oluşmasını önlemek için yapılabileceklerin başında diz kaslarının güçlendirilmesi gelmektedir. Buna yönelik egzersizler etkili olmaktadır.
Bunun yanı sıra dize aşırı yük bindirecek hareketlerden kaçınmak, kilo kontrolüne dikkat ederek ideal kilonun üzerine çıkmamak, spor öncesi ısınma hareketlerini mutlaka yapmak menisküs dokusu yırtıklarına karşı koruyucu önlemlerdir.