Aşil tendonu topuk kemiği (kalkaneus) ile baldır kaslarının (gastroknemius ve soleus) birleştiği yerde bulunan kalın ve sert yapılı bir tendondur. Bu tendon bacağın arkasında ayak bileğinin altında yer alan ve ayak tabanında topuk kemiğine bağlanan uzun bir yapıdır.
Aşil tendonu ayak hareketini sağlayarak ayakta durma, yürüme, zıplama ve koşu gibi aktivitelerde önemli rol oynar. Spor yaparken aşırı zorlama nedeniyle, ani hareket durumunda, aşil tendiniti ve yaşlanmaya bağlı olarak aşil kopması meydana gelebilir.
Aşil kopması, tedavi edilmezse kalıcı ayak problemleri gelişebilir; bu nedenle ciddiye alınmalı ve şikayetler görüldüğünde hemen doktora başvurulmalıdır.
Aşil kopması nedir?
Aşil kopması, aşil tendonunda tam veya kısmi yırtılma durumudur. Aşil tendonu topuk kemiği ile baldır kaslarını birleştiren ve ayak bileğinin plantar fleksiyonunu (ayak parmaklarını yere doğru yönlendirmeyi) sağlayan kalın tendon veya bağdır. Aşil tendonu, vücut ağırlığını desteklemede ve ayak hareketlerinde önemli bir rol oynar.
Aşil kopması genellikle şu nedenlerle meydana gelebilir:
- Özellikle spor aktiviteleri sırasında aşırı zorlama, darbe alma veya ani, şiddetli ayak bileği hareketleri aşil tendonunu yırtabilir. Futbol , basketbol , tenis gibi aktivitelerde daha sık görülür.
- Aşil tendonu üzerindeki sürekli tahriş ve iltihaplanma, zamanla tendonun zayıflamasına ve kırılgan hale gelmesine neden olabilir. Aşil tendiniti adı verilen bu durum tedavi edilmediğinde aşil tendonunun kısmi veya tam bir yırtılmasına yol açabilir.
- Yaşlanma sürecinde de tendonlar genellikle zayıflar ve bu durum aşil tendonunun kopma riskini artırabilir.
Aşil kopması belirtileri nelerdir?
Aşil kopması belirtileri şunları içerebilir:
- Spor sırasında veya ani bir hareket sonrası topuktan gelen düşük sesli çatlama sesi
- Aşil bölgesinde ani ağrı
- Şişlik ve morarma
- Ayak bileğinde zayıflık ve hareket kısıtlılığı
- Parmak uçlarında yükselmekte zorlanma
- Tendon kopması olan bacakta hissizlik
- Tendonda boşluk oluşması
Aşil tendonu yırtılması teşhis ve tedavi gerektiren ciddi bir durumdur. Tanı fizik muayene ve manyetik rezonans (MR), röntgen ve ultrason gibi görüntüleme testleri ile konulur.
Aşil kopması nasıl tedavi edilir?
Aşil kopması tedavisi genellikle cerrahi müdahale ve sonrasında rehabilitasyon programını içerir. Tedavi seçenekleri, kopmanın tipine (tam veya kısmi), hastanın yaşına, sağlık durumuna ve aktivite seviyesine bağlı olarak değişebilir. Cerrahi tedavi aşil tendonunu dikmek veya bağlamayı içerir. İyileşme süreci genellikle uzundur. Kişi genellikle fizik tedavi ve özel egzersiz programlarına katılır.
Aşil kopması tedavi çeşitleri nelerdir?
Aşil tendonu yırtılması için kullanılan tedavi yöntemleri şöyle sıralanabilir:
Cerrahi Tedavi : Açık ve endoskopik cerrahi yöntemleriyle aşil tendonu onarılmaktadır. Cerrahi tedaviler özellikle genç ve aktif kişilere önerilmektedir.
- Açık cerrahi yöntemiyle aşil tendonunu birleştirir ve gerektiğinde bir greft (genellikle başka bir tendon) kullanabilir.
- Minimal İnvaziv Cerrahi kapsamında ise küçük kesiler kullanılarak endoskopik yöntemle aşil tendonu onarılır. Bu yöntemde daha az doku zararı söz konusudur ve iyileşme süreci daha hızlı olabilmektedir.
Postoperatif Rehabilitasyon :
- Cerrahi sonrası dönemde, ayağın istirahat etmesi ve iyileşmesi için özel bir alçı kullanılabilir.
- Ameliyat olmuş hastaların ayak bileği hareketini sınırlamak ve tendonu korumak için özel ayakkabılar veya topuk yükselticiler kullanması da istenebilir.
- Ameliyat sonrası iyileşme sürecinde Fizik Tedavi en önemli adımı oluşturur. Fizik tedavi programları, aşil tendonunu güçlendirmeye, esnekliğini artırmaya ve normal fonksiyonunu geri kazandırmaya yönelik egzersizleri içerir.
Konservatif Tedavi : İleri yaşta aşil tendon kopması yaşayan, daha hareketsiz bir hayat süren veya sağlık durumu ameliyata izin vermeyen hastalarda konservatif yöntemlerle tedavi gerçekleştirilebilir.
- Bu kapsamda ayağın istirahati, ağır yükleri ve zorlu aktiviteleri sınırlamak, iyileşme sürecine yardımcı olabilir.
- Tendonun güçlendirilmesi ve esnekliğini artırmak amacıyla fizik tedavi ve özel egzersiz programları uygulanabilir.
- Özel topuk yükselticiler ve destekleyici ayakkabılar kullanılarak ayağa ek destek sağlanabilir.
- Aşil tendonu yaralanmaları gibi akut durumlarda buz uygulaması ilk yardım önlemlerinden biridir. Buz, ağrıyı azaltabilir, şişliği kontrol altına alabilir ve iltihaplanmayı hafifletebilir.
Aşil tendonu yaralanmalarını önlenmek için spor aktivitelerinden önce etkili bir ısınma yapılmak ve aktivite sonrası da uygun bir soğuma gerçekleştirmek önemlidir. Isınma ve soğuma, bacak kaslarını esnek tutar ve tendonların esnekliğini artırabilir.
Ayrıca kademeli egzersiz yapmak, spor ve günlük aktivitelerde doğru ayakkabı seçimi, kas kuvvetlendirme ve esneme egzersizleri yapılması da aşil tendonu yaralanmalarına karşı koruyucu önlemler arasındadır.