Nörodejeneratif bir hastalık olan Parkinson, beyinde dopamin üreten hücrelerde meydana gelen bozulma nedeniyle ortaya çıkar. Adını, 1817 yılında hastalığı titrek felç olarak ilk kez tanımlayan İngiliz doktor James Parkinson’dan almıştır. Daha çok ileri yaşta ortaya çıkan Parkinson hastalığı nadir olarak gençlerde de görülebilmektedir.
Tipik olarak titreme ve hareketlerin yavaşlaması gibi belirtilerle kendini gösteren bu Parkinson hastalığı için kesin bir tedavi bulunmasa da erken teşhis ile hastaların yaşam kalitesini iyileştirmek mümkün olabilmektedir. İlaç tedavisi ve ileri vakalarda ise beyin pili ameliyatı gibi yöntemlerin uygulandığı Parkinson rahatsızlığının semptomlarının kontrol altına alınmasında farklı rehabilitasyon yöntemleri de kullanılmaktadır.
Parkinson nedir?
Beyindeki bazı bölgelerde yoğun şekilde bulunan dopamin sinir hücrelerinin iletişimini sağlayan bir çeşit kimyasal nörotransmitterdir. Dopamin başta hareket kontrolü ve duygusal tepkiler olmak üzere öğrenme, dikkat gibi fonksiyonların kontrolü ve düzenlenmesinde önemli rol oynar.
Parkinson beyinde dopamin üretiminden sorumlu hücrelerin dejenere olması, hasarlanması veya ölümü sonucu ortaya çıkar. Bu durum, özellikle hareketlerin kontrolünde kayıplara ve bozulmalara neden olur. Dopamin üreten beyin hücrelerinde bozulma veya hücre kaybı vücutta titremelere, hareketlerde uyumsuzluğa yol açar.
Parkinson 60 yaş ve üstü kişilerde daha yaygın görülmekle birlikte nadiren gençlerde ortaya çıkabilir. Ailesinde Parkinson olanlarda hastalık riski daha yüksektir. Erkeklerde görülme oranı kadınlara göre daha fazla olan bu hastalığın kesin nedeni henüz bilinmemektedir. Ancak genetik yatkınlık, bazı kimyasallara veya zirai ilaçlara maruz kalma gibi çevresel nedenlerin ve yaşlanmanın Parkinson gelişiminde etkili olabileceği düşünülmektedir.
Parkinson belirtileri nelerdir?
Parkinson hastalığının en tipik belirtilerinin başında titreme gelir. Dinlenme halinde hastanın elleri, parmakları, çenesi ve diğer bölgeleri hafif titremelerle sarsılır. Bunun dışında:
- Kas sertliği
- Hareket kısıtlılığı
- Hareketlerde yavaşlama
- Yürümede zorluk
- Denge bozukluğu ve koordinasyon sorunlarına bağlı sık düşme
- Hareket başlangıcında zorluk yaşama
- Ağrı şikayetleri
- Yataktan kalmak veya yatakta dönmekte zorlanma
- Duruş (postür) bozuklukları
- Uyku problemleri
- Kolları sallamakta zorlanma
- Bir hareket veya konuşma sırasında gelen donma hissi, duraklama
- Donuk ifade ve mimik bozulmaları
- Konuşmada bozulma
- Bağırsak hareketlerinde problemler, kabızlık
- Göz problemleri
- Yutkunma güçlüğü
- Duygusal dalgalanmalar, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik problemler belirtiler arasındadır.
Parkinson tedavi yöntemleri nelerdir?
Parkinsonun kimi belirtileri damar hastalıkları, tümörler veya farklı nörolojik hastalıklarla benzerlik gösterebilmektedir. Bu bakımdan tedavi için öncelikle ayırıcı tanı konulması gerekmektedir.
Parkinson tanısı nörolojik muayene ile gerektiğinde görüntüleme yöntemleri ve çeşitli testlerle koyulur. Tanı kesinleştikten sonra hastaya özel olarak nöroloji uzmanı tarafından tedavi planlanır. Multidisipliner bir yaklaşımın kullanıldığı Parkinson tedavisi kapsamında fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanları tarafından hastaya uygun egzersiz ve terapi programları da uygulanabilmektedir.
Parkinson tedavisinde temel amaç hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılması, semptomların iyileştirilmesi veya kontrol altına alınmasıdır. Tedavilerle hastaların yaşam konforunun artırılması mümkün olabilmektedir.
Parkinson tedavisi çeşitli ilaçlar, rehabilitasyon yöntemleri ve cerrahi uygulamaları içermektedir.
- İlaç tedavisi ile hastalığın ortaya çıkardığı şikayetlerin azaltılması ve semptomların kontrol altına alınması amaçlanmaktadır. Tedavi kapsamında genellikle dopamin agonistleri, levodopa gibi ilaçlar kullanılmaktadır.
- Derin Beyin Stimülasyonu veya halk arasında bilinen adıyla beyin pili cerrahi bir tedavidir. Bu yöntem kapsamında beyindeki belirli bölgelere elektrotlar yerleştirilerek, beyinin elektriksel aktivitesinin düzenlenmesi ve semptomların kontrol altına alınması sağlanabilir.
- İlaç ve cerrahi tedavilere yardımcı olarak rehabilitasyon ve fizik tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Fizyoterapi ile çeşitli egzersiz programları başta olmak üzere rehabilitasyon yöntemleri ile hastaların denge ve koordinasyonunun geliştirilmesi, hareket problemlerinin iyileştirilmesi, kasların güçlendirilmesi, vücut ağrılarının azaltılması sağlanabilmektedir. Aynı zamanda egzersiz programları Parkinson hastalarının psikolojik anlamda rahatlamasına da yardımcı olabilmektedir.
- Psikolojik destek de Parkinson hastalığında önemli bir yere sahiptir. Gerek hastalıkla başa çıkmak gerekse hastalığa bağlı duygu dalgalanmaları, anksiyete ve depresyon gibi belirtileri kontrol altına almak için bireysel terapiler uygulanabilmektedir.
- Sağlıklı beslenme, yeterli sıvı tüketimi de Parkinson hastalığı semptomlarının hafifletilmesinde etkili olabilmektedir.
- İleri evrelerde konuşma ve yutma terapisi de uygulanmaktadır.
Parkinson tedavisi kimlere uygulanır?
Parkinson hastalığı tedavisi tanı almış hastalara uygulanır. Tedavi yöntemi görülen semptomların şiddetine, hasta yaşına ve genel sağlık durumuna göre planlanır.
İlaç tedavisi ile herhangi bir gelişme kaydedilemediğinde alternatif bir tedavi olarak derin beyin stimülasyonu uygulanabilir.