Kronik bir merkezi sinir sistemi hastalığı olan Multiple Skleroz (MS), genellikle beyin ile birlikte omurilik ve gözleri etkiler. Kendini ataklarla gösteren bu hastalık yaşam kalitesini düşüren birçok şikayete yol açabilir.
Genellikle 20 ila 40 yaş arasındaki yetişkinlerde görülen Multiple Skleroz bu yaş grubunun dışında kalan çocuk ve yaşlılarda da ortaya çıkabilir.
Kesin nedeni bilinmeyen bu hastalığın tedavisinde erken tanı son derece değerlidir. MS hastalığının ilerleyişinin yavaşlatılması; ciddi görme problemlerinden kas güçsüzlüğüne, denge sorunlarından konuşma bozukluğuna ve hafıza kaybına kadar birçok belirtinin kontrol altına alınması ve hastaların yaşam kalitelerinin artırılması mümkündür. Tedavi kapsamında çeşitli ilaçlar, fizik tedavi uygulamaları ve bazı alternatif yöntemler kullanılmaktadır.
Multiple Skleroz nedir?
Multipl Skleroz (MS) hastalığı, kişinin kendi bağışıklık sisteminin sinir hücrelerine saldırması sonucu meydana gelen kronik ve ciddi bir sağlık problemidir.
Sinir hücrelerini sarmalayan miyelin kılıfı adı verilen tabaka sinir iletimi açısından kritik öneme sahiptir. Bağışıklık sistemi miyelin kılıfa saldırdığında sinir iletiminde bozukluklar meydana gelir ve bunun bir sonucu olarak da beyin ile diğer bölgeler arasında iletişim problemleri ortaya çıkar.
Miyelin tabakası zarar gördüğünde ataklar ortaya çıkar. Bu tabaka kendini yenilediğinde ise ataklar geçerek hastalar normale döner. MS atakları kişiden kişiye değişir; bazı hastalarda 1 hafta sürerken, bazı hastalarda ise 1 yıl devam edebilir.
Multiple skleroz 3 türde değerlendirilmektedir.
- Tekrar eden ve düzelen MS, hastalığın en yaygın rastlanan türüdür. MS semptomları alevlenme evresinde artış gösterir; gerileme evresinde geçer veya azalır.
- Birincil (primer) MS hastalığı ilerleyici niteliktedir. Bu tür MS’te gerileme evresi söz konusu değildir, hastalığın belirtileri zaman içinde kötüleşir.
- İkincil (sekonder) MS durumda ise geçirilen bir atak sonrası gerileme evresine girilmez; atak sürecinde ortaya çıkan şikayetler yok olmaz veya azalmaz tam tersine kalıcı hale gelir.
MS yaşamı tehdit eden ölümcül bir hastalık olmamakla birlikte ileri yaş ve evrelerde ciddi hareket güçlüğüne ve hafıza kaybına yol açabilir. Erken tanı sonrası zamanında başlanan tedavilerle hastalığın ilerleyişi yavaşlatılabilir ve semptomların şiddeti azaltılabilir.
Multiple Skleroz neden olur?
Multiple Skleroz hastalığının kesin nedeni henüz bilinmemektedir.
Bununla birlikte hastalığın gelişiminde genetik ve çevresel etkenlerin etkili olabileceği ve hastalık riskini artırabildiği düşünülmektedir.
- Genetik yatkınlık (belirli genlerin MS hastalığı ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir)
- Geçirilmiş bazı viral enfeksiyonlar
- Çevresel faktörler
- Sigara tüketimi
- D vitamini eksikliği MS riskini artırabilir.
Ayrıca hastalık kadınları erkeklerden daha çok etkilemektedir.
Multiple Skleroz belirtileri nelerdir?
Multiple Skleroz (MS) hastalığının belirtileri ve ataklar sırasında ortaya çıkan şikayetler şöyledir:
- Ağrı ve kramplar
- Spastisite (istemsiz kas kasılmaları)
- Kas sertliği
- Kas zayıflığı
- Karıncalanma ve uyuşukluk hissi
- Vücutta güç kaybı
- Denge kaybı
- Yürüme güçlüğü
- Baş dönmesi
- Görme problemleri ( Bulanık veya çift görme ve görme kaybı gibi)
- Cinsel bozukluklar
- Konuşma bozukluğu
- Bilişsel problemler (hafıza kaybı ve odaklanmada zorluk gibi)
- Depresyon
- İdrar ve dışkılama problemleri
- Yorgunluk ve halsizlik
- Bulantı
Multiple Skleroz nasıl tedavi edilir?
MS tanısı nörolojik muayene ve hasta öyküsünün alınması dışında MR (manyetik rezonans) görüntülemesi ile beyin omurilik sıvısı incelemesi ve çeşitli testlerle konulur. MS tanısı kesinleştirildikten sonra hastadaki Multipl Skleroz tipi ve bağlı şikayetler doğrultusunda tedavi planlanır.
MS’in kesin ve tamamen iyileştirilmesi mümkün değildir. Tedavide belirtilerin azaltılması veya ortadan kaldırılması, atakların önlenmesi ve atak sürecinin kontrol altında tutulması hedeflenir. Tedavide hastanın bağışıklık sisteminin düzenlenmesi ve güçlendirilmesi önemli yer tutar.
Erken tanı sonrası başlanan uygun ilaç tedavileri ile atakların yol açabildiği kalıcı hasarların önüne geçilebilmekte; ileride sık ve yüksek doz kortizon kullanımına gerek kalmayabilmektedir.
MS tedavisi, fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ve düzenli egzersiz ile desteklendiğinde daha etkili sonuçlar alınmaktadır.
Erken dönem MS hastalarında kas güçlendirme, denge ve germe egzersizleri uygulanmaktadır. Ayrıca koşu bandı veya sabit bisiklet gibi ekipmanlarla yapılan egzersizler etkili olmaktadır.
Bunun yanında su içi egzersizler ve yoga gibi yöntemler de fayda sağlayabilmektedir.
Multiple Skleroz önlenebilir mi?
MS hastalığı genetik yatkınlıkla, çevresel unsurlarla veya her ikisinin bir araya gelmesi ile ortaya çıkabilir. Genetik etkenler önlemez. Ancak sigara kullanımı, D vitamini eksikliği, viral hastalıklara sık yakalanma, aşırı stres gibi unsurlar MS hastalığı riskini artırabilir. Bu unsurlarının ortadan kaldırılması hastalık riskinin azaltılmasına yardımcı olabilir. Bunun dışında düzenli ve kaliteli bir uyku düzenli, Akdeniz tipi beslenme, hareketsiz yaşamdan kaçınma gibi önlemler faydalı olabilir. Bu önlemler hastalığın belirtilerinin azaltılmasına da yardımcıdır.